Ponemiko At Ponetikong Tunog.11
Download Zip >> https://byltly.com/2tNJeb
Ponemiko at Ponetikong Tunog: Ano ang Kaibahan at Kahalagahan Nila sa Pag-aaral ng Wika?
Ang wika ay binubuo ng iba't ibang tunog na nagpapahayag ng kahulugan at damdamin. Ang mga tunog na ito ay maaaring magkaiba sa bawat wika o diyalekto, at maaaring magkaroon ng iba't ibang epekto sa pag-unawa at komunikasyon. Kaya naman mahalaga na malaman natin ang mga katangian at uri ng mga tunog na ginagamit sa wika, lalo na kung tayo ay nag-aaral ng isang bagong wika o nais nating mapabuti ang ating kakayahan sa paggamit ng sarili nating wika.
Sa lingguwistika, ang dalawang pangunahing konsepto na ginagamit upang pag-aralan ang mga tunog ng wika ay ang ponetiko at ponemiko. Ano nga ba ang kahulugan at kaibahan ng dalawang ito? At bakit mahalaga na malaman natin ang tungkol sa kanila? Sa artikulong ito, tatalakayin natin ang mga sagot sa mga tanong na ito.
Ano ang Ponetiko?
Ang ponetiko ay ang siyentipikong pag-aaral ng mga tunog na ginagawa ng tao sa pagsasalita. Ito ay tumutukoy sa mga pisikal na katangian at proseso ng paglikha, paglabas, at pagtanggap ng mga tunog. Ang ponetiko ay may tatlong pangunahing sangay: ang artikulatoryong ponetiko, akustikong ponetiko, at awditoryong ponetiko.
Ang artikulatoryong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano gumagawa ng mga tunog ang mga bahagi ng bibig at lalamunan, tulad ng mga labi, dila, ngipin, panga, at glottis.
Ang akustikong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano nagiging alon o vibration ang mga tunog sa hangin at kung paano sila nakaaapekto sa daloy at lakas ng hangin.
Ang awditoryong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano nakakarinig at nakakaintindi ang tao ng mga tunog sa pamamagitan ng pandinig.
Ang ponetiko ay gumagamit ng isang espesyal na sistema ng pagsulat na tinatawag na Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto (PPA) o International Phonetic Alphabet (IPA). Ito ay binubuo ng mga simbolo o letra na kumakatawan sa bawat tunog na maaaring gawin ng tao sa pagsasalita. Ang PPA ay nagbibigay ng isang standard at unibersal na paraan ng pagtala at pagbigkas ng mga tunog sa iba't ibang wika.
Ano ang Ponemiko?
Ang ponemiko ay ang siyentipikong pag-aaral ng mga makahulugang tunog o ponema sa isang partikular na wika. Ito ay tumutukoy sa mga sosyal at kultural na katangian at gamit ng mga tunog. Ang ponemiko ay may dalawang pangunahing sangay: ang segmental na ponemiko at suprasegmental na ponemiko.
Ang segmental na ponemiko ay ang pag-aaral ng mga indibidwal na tunog o segmento na nagbubuo ng mga salita. Ito ay nakatuon sa kung paano nagkakaiba ang kahulugan ng mga salita dahil sa pagbabago ng isang tunog o segmento.
Ang suprasegmental na ponemiko ay ang pag-aaral ng mga tunog o elemento na nakakaapekto sa buong salita o pangungusap. Ito ay nakatuon sa kung paano nagkakaiba ang damdamin, tono, diin, haba, intonasyon, at antala ng mga salita o pangungusap dahil sa pagbabago ng isang tunog o elemento.
Ang ponemiko ay gumagamit din ng PPA upang magbigay ng isang malinaw at tumpak na transkripsyon o pagsulat ng mga makahulugang tunog sa isang wika. Ang PPA ay nagbibigay din ng ilang dagdag na simbolo o marka upang ipakita ang mga suprasegmental na elemento.
Paano Magbigay ng Ponemiko at Ponetikong Transkripsyon ng mga Salita?
Ang ponemiko at ponetikong transkripsyon ay ang paraan ng pagtala o pagsulat ng mga tunog ng isang salita sa isang wika gamit ang PPA. Ang ponemiko at ponetikong transkripsyon ay may kaibahan sa ortograpiya o spelling na ginagamit sa karaniwang pagsulat. Ang ortograpiya ay nakabatay sa mga titik o letra na maaaring magkaroon ng iba't ibang bigkas o tunog sa iba't ibang wika. Ang ponemiko at ponetikong transkripsyon ay nakabatay sa mga tunog o ponema na maaaring magkaroon ng iba't ibang simbolo o letra sa PPA.
Ang ponemiko at ponetikong transkripsyon ay may ilang alituntunin at simbolo na dapat sundin upang maging tumpak at malinaw ang pagtala ng mga tunog. Narito ang ilan sa mga ito:
Ang ponemiko at ponetikong transkripsyon ay ginagawa sa loob ng mga slash (/ /) o square brackets ([ ]). Ang slash ay ginagamit para sa ponemiko na transkripsyon, na nagpapakita ng mga makahulugang tunog sa isang wika. Ang square brackets ay ginagamit para sa ponetikong transkripsyon, na nagpapakita ng mga pisikal na katangian at detalye ng mga tunog.
Ang PPA ay may mga simbolo o letra na kumakatawan sa bawat tunog na maaaring gawin ng tao sa pagsasalita. Ang mga simbolo o letra na ito ay maaaring mag-iba sa iba't ibang wika, depende sa mga tunog na ginagamit nila. Halimbawa, ang simbolong /f/ ay kumakatawan sa tunog na ginagawa ng labi at ngipin, tulad sa salitang "fish" sa Ingles. Ngunit ang simbolong /f/ ay hindi ginagamit sa Pilipino, dahil ang Pilipino ay walang ganitong tunog. Sa halip, ang Pilipino ay gumagamit ng simbolong /p/ para sa tunog na ginagawa ng labi lamang, tulad sa salitang "piso".
Ang PPA ay may mga dagdag na simbolo o marka upang ipakita ang mga suprasegmental na elemento, tulad ng tono, diin, haba, intonasyon, at antala. Ang mga simbolo o marka na ito ay inilalagay sa itaas, ilalim, o tabi ng mga simbolo o letra na kumakatawan sa mga tunog. Halimbawa, ang simbolong /ˈ/ ay ipinapahiwatig ang diin o stress sa isang pantig, tulad sa salitang "ponémo" (/poˈnemo/). Ang simbolong /:/ ay ipinapahiwatig ang haba o length ng isang tunog, tulad sa salitang "bituín" (/bitu:in/). Ang simbolong /./ ay ipinapahiwatig ang antala o pause sa pagitan ng mga salita o pangungusap, tulad sa pangungusap na "Magandáng umaga. Kumustá ka?" (/magandaŋ ˈumaga./ ˈkumusta ka?/).
Mga Halimbawa at Paliwanag ng Ponemiko at Ponetikong Tunog sa Iba't Ibang Wika
Upang mas maunawaan ang konsepto ng ponemiko at ponetikong tunog, tingnan natin ang ilang mga halimbawa at paliwanag ng mga ito sa iba't ibang wika. Sa mga halimbawang ito, gagamitin natin ang PPA upang magbigay ng ponemiko at ponetikong transkripsyon ng mga salita.
Sa wikang Ingles, ang mga tunog na /f/ at /v/ ay magkakaibang ponema, dahil ang pagbabago ng isa sa kanila ay nagdudulot ng pagbabago ng kahulugan ng salita. Halimbawa, ang salitang "fan" (/fæn/) ay nangangahulugang "tagahanga" o "bentilador", habang ang salitang "van" (/væn/) ay nangangahulugang "sasakyan" o "kotse". Ang mga tunog na /f/ at /v/ ay may kaibahan sa artikulasyon, dahil ang /f/ ay ginagawa sa pamamagitan ng paglapit ng labi at ngipin at pagpapalabas ng hangin, habang ang /v/ ay ginagawa sa pamamagitan ng paglapit ng labi at ngipin at pagpapadaloy ng boses.
Sa wikang Pilipino, ang mga tunog na /a/ at /ɐ/ ay magkakaibang ponema, dahil ang pagbabago ng isa sa kanila ay nagdudulot ng pagbabago ng kahulugan ng salita. Halimbawa, ang salitang "bata" (/bata/) ay nangangahulugang "bata" o "anak", habang ang salitang "bata" (/bɐtɐ/) ay nangangahulugang "mababa" o "maikli". Ang mga tunog na /a/ at /ɐ/ ay may kaibahan sa haba, dahil ang /a/ ay mas mahaba kaysa sa /ɐ/. Ang haba ay isang suprasegmental na elemento na nakakaapekto sa kahulugan ng salita.
Sa wikang Hapon, ang mga tunog na /s/ at /ʃ/ ay magkakaparehong ponema, dahil ang pagbabago ng isa sa kanila ay hindi nagdudulot ng pagbabago ng kahulugan ng salita. Halimbawa, ang salitang "sushi" (/susi/) o (/ʃuʃi/) ay parehong nangangahulugang "sushi" o "isda". Ang mga tunog na /s/ at /ʃ/ ay may kaibahan sa lugar, dahil ang /s/ ay ginagawa sa pamamagitan ng paglapit ng dila at gilagid sa harapan ng bibig, habang ang /ʃ/ ay ginagawa sa pamamagitan ng paglapit ng dila at gilagid sa likuran ng bibig.
Ang Konsepto ng Ponemiko at Ponetikong Tunog sa Lingguwistika
Ang ponemiko at ponetikong tunog ay dalawa sa mga mahahalagang konsepto sa lingguwistika, ang siyentipikong pag-aaral ng wika. Ang lingguwistika ay may iba't ibang sangay at disiplina na naglalayong maunawaan ang mga katangian, istraktura, gamit, at ebolusyon ng wika. Ang ponemiko at ponetikong tunog ay kabilang sa sangay ng lingguwistika na tinatawag na ponolohiya o palatunugan.
Ang ponolohiya ay ang pag-aaral ng mga tunog o ponema na bumubuo at nagpapahayag ng kahulugan sa wika. Ang ponolohiya ay nakatuon sa kung paano nagkakaiba at nagkakaugnay ang mga tunog sa bawat wika, at kung paano nakakaapekto ang mga tunog sa iba pang mga antas ng wika, tulad ng morpolohiya, sintaks, semantiks, at pragmatiks. Ang ponolohiya ay may dalawang aspekto: ang ponemiko at ang ponetiko.
Ang ponemiko ay ang pag-aaral ng mga makahulugang tunog o ponema sa isang partikular na wika. Ang ponemiko ay tumitingin sa kung paano nagkakaiba ang kahulugan ng mga salita o pangungusap dahil sa pagbabago ng isang tunog o segmento. Ang ponemiko ay may dalawang uri: ang segmental na ponemiko at suprasegmental na ponemiko.
Ang segmental na ponemiko ay ang pag-aaral ng mga indibidwal na tunog o segmento na nagbubuo ng mga salita. Ang segmental na ponemiko ay nakatuon sa kung paano nagkakaiba ang kahulugan ng mga salita dahil sa pagbabago ng isang tunog o segmento.
Ang suprasegmental na ponemiko ay ang pag-aaral ng mga tunog o elemento na nakakaapekto sa buong salita o pangungusap. Ang suprasegmental na ponemiko ay nakatuon sa kung paano nagkakaiba ang damdamin, tono, diin, haba, intonasyon, at antala ng mga salita o pangungusap dahil sa pagbabago ng isang tunog o elemento.
Ang ponetiko ay ang pag-aaral ng mga pisikal na katangian at proseso ng paglikha, paglabas, at pagtanggap ng mga tunog sa pagsasalita. Ang ponetiko ay tumitingin sa kung paano gumagawa, nagiging alon, at nakakarinig ang tao ng mga tunog sa pamamagitan ng iba't ibang bahagi ng bibig, lalamunan, ilong, at pandinig. Ang ponetiko ay may tatlong uri: ang artikulatoryong ponetiko, akustikong ponetiko, at awditoryong ponetiko.
Ang artikulatoryong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano gumagawa ng mga tunog ang mga bahagi ng bibig at lalamunan, tulad ng mga labi, dila, ngipin, panga, at glottis.
Ang akustikong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano nagiging alon o vibration ang mga tunog sa hangin at kung paano sila nakaaapekto sa daloy at lakas ng hangin.
Ang awditoryong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano nakakarinig at nakakaintindi ang tao ng mga tunog sa pamamagitan ng pandinig.
Buod at Wasto
Ang ponemiko at ponetikong tunog ay dalawa sa mga mahahalagang konsepto sa lingguwistika, ang siyentipikong pag-aaral ng wika. Ang ponemiko at ponetikong tunog ay kabilang sa sangay ng lingguwistika na tinatawag na ponolohiya o palatunugan, ang pag-aaral ng mga tunog o ponema na bumubuo at nagpapahayag ng kahulugan sa wika.
Ang ponemiko ay ang pag-aaral ng mga makahulugang tunog o ponema sa isang partikular na wika. Ang ponemiko ay may dalawang uri: ang segmental na ponemiko at suprasegmental na ponemiko. Ang segmental na ponemiko ay ang pag-aaral ng mga indibidwal na tunog o segmento na nagbubuo ng mga salita. Ang suprasegmental na ponemiko ay ang pag-aaral ng mga tunog o elemento na nakakaapekto sa buong salita o pangungusap.
Ang ponetiko ay ang pag-aaral ng mga pisikal na katangian at proseso ng paglikha, paglabas, at pagtanggap ng mga tunog sa pagsasalita. Ang ponetiko ay may tatlong uri: ang artikulatoryong ponetiko, akustikong ponetiko, at awditoryong ponetiko. Ang artikulatoryong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano gumagawa ng mga tunog ang mga bahagi ng bibig at lalamunan. Ang akustikong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano nagiging alon o vibration ang mga tunog sa hangin. Ang awditoryong ponetiko ay ang pag-aaral ng kung paano nakakarinig at nakakaintindi ang tao ng mga tunog sa pamamagitan ng pandinig.
Ang ponemiko at ponetikong tunog ay mahalaga sa pag-aaral ng wika, dahil sila ang nagbibigay ng kaalaman at kasanayan sa paggamit at pag-unawa ng mga tunog sa iba't ibang wika. Sa pamamagitan ng ponemiko at ponetikong transkripsyon gamit ang PPA, maaari nating matukoy at maipakita ang mga kaibahan at ugnayan ng mga tunog sa bawat wika. Sa pamamagitan din nito, maaari nating mapabuti ang ating kakayahan sa pagsasalita, pakikinig, pagsulat, at pagbasa ng mga wika. 4aad9cdaf3